İyi ve doğru tasarımı yapmak, her ambalaj tasarımcısının amacıdır. Ancak, herhangi bir ambalajın iyi olarak nitelendirilebilmesi için, görünüş, ağırlık, fiyat, kullanım kolaylığı, koruma gibi faktörler göz önüne alınarak tasarlanmış olması gerekir. Tasarımın iyi veya kötü olması değerlendirilirken ambalajın üretiminden tüketici tarafından atılmasına kadar geçen evrelerde yer alan üretici, pazarlamacı, ambalaj üreticisi, dağıtıcısı, satıcısı ve tüketici açısından farklı olarak ele aldığımızda;
Üretici açısından; Ambarda az yer tutan, hızlı dolumu sağlayan, malı tüketiciye, üretildiği gibi ulaştırabilen ve en uygun fiyatlı olan, Pazarlamacı açısından; malın satışını planlanandan daha çok artıran,
Ambalaj Üreticisi açısından; makina parkına ve mevcut malzemeye uygun, kolay üretilebilen,
Dağıtıcısı açısından; malı en iyi koruyan, kullanımı kolay, depolanmaya uygun olan,
Satıcı açısından; satışı kolaylaştıran, kullanımı isçilik gerektirmeyen, içindeki malı iyi koruyan ve teshir eden,
Tüketimi açısından; çekici, içindeki ürünle ilgili gerekli bilgileri veren, kullanma, depolama ve yok edilmesi kolay olan, ambalajlar iyi olarak tanımlanırlar.
Oluklu mukavva kutular, bilgisayarlarla veya geleneksel seklide strüktürsel ve grafik olarak tasarlanırlar. Oluklu mukavva tasarımını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen çeşitli faktörler vardır:
Ürün özellikleri ve paketlenecek miktar
Oluklu mukavvanın yapısı
Üretim olanakları
Ambalaj standartları
Dolum sekli
Palet boyutları
Depolama koşulları
İklim şartları
Taşımacılık kuralları
Dağıtım zinciri koşulları, gibi faktörler kısıtlayıcı
Hammadde
Oluk cinsi
Kutu tipi ve boyutları, gibi faktörler ise seçilebilirlerdir.
Tasarımcı; ürünle, dağıtım sekliyle, pazarlama ile ilgili tüm verileri değerlendirerek, beklentilere cevap verecek ambalajı tasarlayan kişidir.
Bilgisayarla veya geleneksel sekliyle, oluklu mukavva kutuların tasarımı Tasarım Bölümü?nde yapılır. Üretim öncesi seçilen malzeme ile, prototip hazırlanır, grafik tasarım çalışmaları yapılır. Bilgisayar Destekli Tasarım/ Bilgisayar Destekli Üretim (CAD/CAM) kullanılıyor olması halinde, tasarım süresi kısalır ve standartlaşır. Ürüne uygun; kesme, katlama, pencere, delik, tutamak vb. tasarımı yapıldıktan sonra, bu dosya Bilgisayarlı Sayısal Kontrol (CNC) (Computerised Numerical Control) bir plotter?a aktarılır ve istenilen kalitede numune hazırlanır. Daha sonra, onaylanan numuneye göre, yine CNC ile silindirik veya düz kesme ve ayıklama kalıpları hazırlanır. Sadece bıçak boylarını kesme, yerleştirme ve kalıp lastiklere işlemleri elle yapılır.
Tasarımcı ekranda üç boyutlu olarak yerleştirdiği ürünleri içine alacak ambalajı tasarlar, ürünleri içine yerleştirir ve ambalajı kapatır. Grafik tasarım, ambalajın açık sekli üzerine hazırlanır ve bilgisayarda ambalaj üzerine aktarılarak nasıl göründüğüne bakılır. Müşteri isteklerini kısa sürede cevaplamak, tasarımcının Standard ve tekrarlanan islerle kaybedeceği zamanı ortadan kaldırmak; yaratıcılığını kullanmasına fırsat vermek ve aynı zamanda tasarım standardı getirerek is akısını kolaylaştırmak gibi işlevleri olan CAD (Bilgisayar Destekli Tasarım) sistemlerinin kullanımı tüm dünyada hızla yaygınlaşmaktadır.
Bilgisayar ve program bilgisine gerek olmadan kullanılan ve sınırsız biçimsel tasarım olanağı veren bu sistemler, müşteri ile bağlantılı olarak kullanılabildiklerinden, örnek hazırlama, onay, orijinal hazırlığı için harcanan süreleri kısaltarak rekabet piyasasında önemli avantaj sağlamaktadırlar.
Bütün oluklu mukavva kutu çeşitleri, aynı temel hammadde ve malzemeyi isleyecek makinelerle üretilirler. Oluklu mukavva levhaların üretildiği oluklu makinesi dışında, farklı boy ve kapasiteye sahip sayısız makine tipleri vardır ve bunlara hala yeni ve gelişmişleri eklenmeye devam etmektedir, ancak temelde yapılan işlemler aynıdır. Üretilen yöntemlerine bağlı olarak, oluklu mukavva kutular; Standard ve kalıplı olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.
Standard Kutular
Boy x En x Yükseklik ölçülerine, dalga ve kâğıt cinsine uygun katlama payları ilave edilerek hesaplanabilen, kapak boyları değiştirilerek biçimsel olarak farklılaştırılabilen kutulardır. Standard kutu levhaları, oluklu makinesinden, oluklara dik gelen izleri (rilleri), boyuna ve enine kesimi yapılarak çıkarlar. Bir sonraki işlemler dizisinde; kutunun baskısı yapılır, oluklara paralel ril ve yarıkları yapılır, ekleme kulağı ve kenar ıskartası kesilir ve varsa hava delikleri, tutamakları kesilir.
Kalıplı Kutular
Düz veya silindirik kontrplak üzerine, ambalajın açık sekline göre, çeşitli tipte kesme katlama bıçakları yerleştirilerek hazırlanan kalıplarla kesilen; sonsuz biçimsel esnekliğe sahip kutulardır. Avrupa?da kullanımları çok yaygındır, ülkemizde de süratle artmaktadır. Kalıplı kutular, Rotary die-cutter (silindirik kalıpla kesen) veya Flat bed die-cutter (düz kalıpla kesen) makinalarla üretilirler.
Oluklu Mukavva Kutu Tipleri
Oluklu mukavva kutu tipleri FEFCO tarafından Uluslararası Mukavva Kutu kodu baslıgı altında yayınlanmıştır.
Kesikli Tip Kutu (Slotted Type); Tek parçalı, yan, alt ve üst birleştirme yerleri, tutkal ile yapıştırılabilen veya bant ya da dikişle birleştirilebilen kutulardır.
Teleskopik Tip Kutu (Telescope Type); Birden fazla parçalı olup, bir ana kutu ve buna geçirilen kapak kutuyu içerir.
Katlamalı Tip Kutu (Folder Type); Genellikle tek parçalıdır. Kutunun tabanı, kapak ve duvarları birleştirilerek sekil verilir. Tutma yerleri, kilitleme kulakları ve teshir amaçlı kutular bu tip dizayn ile birleştirilerek oluşturulabilir.
Sürgülü Tip Kutu (Slide Type); Biri diğeri içinde değişik yönlerde kayabilen parçalardan oluşmuştur. Bu grup, diğer kutular için dış kılıf olarak kullanılabilen kutuları da kapsar.
Sağlam Kutu Tipi (Rigid Type); Bir ara gövde ve iki ayrı uç parçasından meydana gelmiştir. Kullanımdan önce bunlar dikiş veya benzeri bir işlemle birleştirilir.
Kendinden Kurulu Kutu Tipi (Self Erecting Cases); Bir parça halinde olup, kutu üreticisi tarafından önceden yapıştırılmış olduğu için, düz olarak taşınmakla beraber basit bir işlemle kullanıma hazır duruma getirilebilir.
İç Bölme Parçaları (Interior Fitments); Bunlar, separatör, sıkıstırma elemanı ve diğer bölme parçalarını ihtiva ederler.
Kullanımlarına bağlı olarak ambalajlar iki ana gruba ayrılırlar:
Dağıtım Ambalajları; paketledikleri malı, üreticiden tüketiciye ulaştırana dek bir arada tutar,
korur, doğalar ve tanıtırlar.
Tüketici Ambalajları; dağıtım ambalajı özelliklerine ek olarak, perakende satışa uygun miktarda paketlenmiş malın, sessiz satıcısıdırlar. Basit görünümlerine karsın, oluklu mukavva
kutular, bu fonksiyonların tamamını yerine getirebilecek güçlü strüktüre ve özelliklere sahiptirler.
Oluklu Mukavva Kutuların Depolanması
Oluklu mukavva kutular, eklemeli veya eklemesiz, istenilen sayıda paketler halinde bağlanarak veya istenilen sayıda palete istiflenerek birim yük haline getirilirler. Kutuların kurulmamış, düz halde depolanmaları, performanslarını büyük ölçüde etkiler, bu nedenle gerek üretici, gerekse tüketici firmanın, ürünün toplam maliyeti içinde büyük bir paya sahip olmasa da; oluklu mukavva ambalajları, istenilen koşullarda korumaları ve saklamaları gerekmektedir.
Kutuların Depolanması Sırasında Alınacak Basit Önlemler;
Kullanılacağı zamana kadar bağlar açılmamalıdır.
Daha sağlam bir istif için, bağların palete yerleşimi şaşırtmalı olarak yapılmalıdır.
Kutuların palete istif yüksekliği fazla olmamalıdır.
Yük dağılımı eşitlemek ve yüzey zararını engellemek için paletlerin üzerine ıskarta mukavva levhalar konulmalıdır.
Kutular mutlaka palet vb. bir malzeme üzerinde bekletilmeli, hiç bir zaman döşeme üzerinde bırakılmamalıdır.
Bağlanmış kutular, atılmadan hareket ettirilmelidir.
İstifteki kutuların üzerine ağır malzeme konulmamalı, ayakla basılmamalıdır.
Kutular düzgün yüzeyler üzerinde, yatay konumda muhafaza edilmelidir.
Dolum öncesi, kurma kapatma zamanına kadar kutular yatay olarak bekletilmelidir.
Kutular kapalı mekanlarda, tozdan ve nemden korunarak saklanmalıdır.
Değişken ısı ve nemden korumak için, kutuları ambar kapılarından uzakta depolamalıdır.
Kullanım sırasında depoya ilk girenin, ilk çıkan olmasına özen gösterilmelidir.
Oluklu Mukavva Kutu Kullanıcıları İçin Kontrol Listesi
Oluklu mukavva ambalajın performansı, sadece kullanılan hammadde niteliklerine ve üretim yöntemlerine bağlanamaz. Amaca uygun ambalaj tipi seçimi, ambalaj tasarımı, Standardlar ve yasal uygulamaların da göz önünde bulundurulması gerekir.
Oluklu mukavva kutu kullanıcısı kuruluşların, kutu üretici firmaya;
Ürün
Ambalaj sekli
Depolama
Nakliye
Paketlenen ürünün müşterisi
Hakkında verecekleri bilgiler, beklentilerini karşılayacak ambalajı satın almalarına büyük ölçüde yardımcı olur. Bu bilgiler ışığında, kutu üretici firma, müşterisini oluklu mukavva kutu kullanmanın sağlayacağı tüm avantajlardan yararlandırmak amacı ile önerilerde bulunabilir.
Ürününüz
Kutu üretici firmaya, ürününüz ve kullanımını tanımlayıp, kesin ölçülerini, ağırlığını ve fiziksel özelliklerini verdiniz mi?
Ürününüzün kırılganlık, çabuk bozulurluk gibi özelliklerinden söz ettiniz mi ?
Ürününüzün, neme, ısıya, çarpmaya, titreşime duyarlılığı varsa, belirttiniz mi ?
Ürününüz çok parçadan oluşuyorsa, kurulu olarak mı, parçalar halinde mi ambalajlanacağını belirttiniz mi ?
Ürününüzde özellikle korunmasını istediğiniz kısmı belirttiniz mi ?
Ambalajda kaç ürün bulunmasını istediğinizi belirttiniz mi ?
Paketlenecek ürünü, paketlenmesini istediniz sayıda, kutu üreticinize ulaştırdınız mı?
Ürününüz ilk kez paketlenmiyorsa, en son kullandığınız ambalajın bir örneğini, kutu üreticinize ulaştırdınız mı ?
Ambalajlama Sekliniz
Ambalajınızın ne sıklıkta sipariş edildiği, ne sıklıkta yenilendiği hakkında, kutu üreticinizi bilgilendirdiniz mi ?
Ambalajınızı elle mi, otomatik makinelerde mı kuruyorsunuz ?
Ambalajınızı otomatik dolum hatlarında mı dolduruyorsunuz?
Kutu iç parçaları kullanılması halinde; kurma, takma işlemleri elle mi, makineler aracılı ile mi yapılıyor ?
Ambalajları kapatmadan,bant-dikiş ?tutkal?dan hangisini kullanıyorsunuz ?
Kapatmada bant-dikiş-tutkal kullanılmaması halinde, güvenlik önlemi alınması gerekiyor mu?
Baskı dışında, ambalaja etiket, kod ve basılıyor mu, yerini belirttiniz mi ?
Ambalajınız için dış kutu istiyormuşsunuz ?
Depolama Sekliniz
Dolu kutu ağırlığı belirlediniz mi ?
Paketlenen ürünün taşıyıcı özelliği var mı ?
İstifte, en altta kalan ambalaj, bütün diğerlerinin ağırlığını taşıyor mu ?
Depolamada palet kullanıyor musunuz, hangi boyutlarda ?
Palete yerleştirme seklinizin doğruluğunu gözden geçirdiniz mi ?
Paletteki ambalajları ne şekilde bir arada tutuyorsunuz ?
Ambalaj boyutlarınızla, depolama koşullarınız uyumlu mu ?
Dolu kutular depoda bekleme sırasında nemden-ısıdan etkileniyor mu ?
Dağıtım sırasında, açık havada bekletiliyor mu ?
Nakliye Sekliniz
Nakliyenin hangi araç veya araçlar aracılığı ile yapılacağını belirlediniz mi?
Nakliye süresini biliyormuşsunuz ?
Tasıma sırasında ürününüze, taşıyıcılar tarafından verilecek zararı en aza indirebilmek için, gereken zorunlu işaretleme ambalajın üzerinde yer alıyor mu ?
Tasıma aracı iç ölçüleri ile, ambalaj ve/veya palet ölçüleriniz uyumlu mu ?
Müşteriniz
Müşterinizin ambalaj tasarımına etki edecek, depolama veya malzeme hareketi ile ilgili özel bir isteği var mı ?
Ambalaj, satış noktasında, rafta veya vitrinde yer alacak mı ?
Ambalaj aynı zamanda ürünü teshir edecek mi ?
Tüketicinin ambalajı taşımasını kolaylaştıracak, tasarım kolaylığı sağlanmış mı ?
Ambalajın tüketici tarafından kolay açılabilmesi isteniyor mu ?
Açma talimatı, kutu üzerinde yer alıyor mu ?
Yapılan grafik tasarımında, müşteri kurum kimliği göz önüne alındı mı ?
Ambalaj, ürünün daha iyi satılmasına yardımcı olacak nitelikleri taşıyor mu?
Oluklu Mukavva Kutu Kusurları
Oluklu mukavva kutu kusurlarını kritik kusurlar, önemli kusurlar ve ikinci derece önemli kusurlar olmak üzere üç sınıfa ayıkmak mümkündür.
Kutunun içindekileri koruma fonksiyonunu engelleyen kusuculara kritik kusurlar denir. Alt / Üst tabakanın yapışma noksanlığı, boyut hatası, belirlenen en az ağırlığın altında ağırlık, alt / üst ve ara kâğıt gramajlarının istenenden düşük olması, yan dikisin zayıf olması kritik kusurlardır.
Kutunun performansını azaltan, depolama ve tasıma sırasında kutunun fonksiyonunu engellemeyen, ancak baskı altında kullanılamaz hale gelmesine neden olan kusurlara önemli kusurlar denir. Yan dikisin yeteri kadar sağlam olmaması (noksan yapıştırıcı veya noksan dikiş), kesimlerin kenarlara kayacak şekilde derin olması, dış kapakların aralarındaki açıklığın 5 mm.den fazla olması, hatalı izler ve çok yüksek veya düşük nem miktarı önemli kusurlardır. Kutunun işlevini etkilemeyen, ancak görünüşü bozan kusurlara ise ikinci derece önemli kusurlar denir. Kaba kesim, kötü baskıya neden olacak şekilde oluk izlerinin belli olması, dış lider tabakasında görülen leke ve kirler ve kötü baskı ikinci derece önemli kusurlardır.