Ambalaj Nedir?
Günümüz koşullarında her ürün kendi kendini satabilme özellikleriyle donatılmış olmalıdır. Ürünü koruyan ve tüketiciye sunan ambalaj bu nedenle günümüzde büyük önem kazanmıştır.
Çağımızda reklam piyasasındaki rekabet ve hareketlilikte ambalaj tasarımı, ve ambalajın önemi tartışılmaz. Grafik tasarımın en üç boyutlusu olan ambalajın çeşitli işlevleri olmasıyla da çok çeşitli tanımlarını sıralamak mümkündür.
Ambalajın fonksiyonları açısından birkaç tanımı şöyle yapılmıştır;
· Ambalaj; malların iyi şekilde muhafaza edilmeleri ve taşınabilmeleri için konuldukları kap ve zarflardır.
· Ambalajlama, bir malın son tüketiciye bozulmaksızın ve en az maliyetle ulaştırılmasını sağlayan bir araçtır.
· Başka bir tanıma göre ise; Ambalajlama malların korunabilmesi, tanınabilmesi, sürüklenebilmesi ve kullanımlarının kolaylaştırılabilmesi için kaplanan, eklentilerden, süsleme veya etiketlemeden yararlanılmasıdır. Ambalajın reklam ve tanıtım işlevi açısında yapılmış birkaç tanım ise şunlardır;
· Ambalaj, bir satış yerinde reklam aracıdır. Tüketicinin ilgisini çeker ve kapsadığı mala ilişkin nesnel ve duygusal bilgilenmeyi sağlar. Tüketicinin bir malı evinde her kullanışında, onunla ilgili İmaj ve tutumları güçlendirme işlevini yerine getirir.
· Ambalaj görsel yolla yapılan bir satış görüşmesidir.
· Ambalaj içine konan ürünün anlamını taşıyan bir araçtır.
· Kısacası ambalaj "sessiz bir iletişim aracı"dır.
· Kapsamlı olarak ise Ambalajlama, malların taşınmak ve satılmak üzere hazırlanması sanatı, bilimi ve teknolojisidir.
Günümüzde ambalaj, artık güçlü ve gerekli bir iletişim aracı olarak görülüyor. Teorik olarak bir ürünün reklam veya promosyon kampanyasına ihtiyaç duymaktadır.; ancak ürünün tam kodlan bazında malzeme, şekil, grafik ve görsel unsurlar ambalajda somutlaşıyor. Kısaca ambalaj içine konan ürünün anlamını taşıyor. Bugün bir ürün yada marka ilk olarak ambalaj aracılığı ile gösteriliyor ve anlatılacak bilgi ambalajla beyan ediliyor. Ve ambalaj tarafından telkin edilen anlamlar, tüm pazarlamayı ilgilendiriyor.
Ambalaj reklamda da rol oynayarak içindeki ürünün satışı için çalışıyor. Ürünün tanınma mücadelesi öncelikle ambalaja teslim edilmiş ve ürünün merkezi iletişim olması olan ambalaj artık günümüzde gerçekten bir "iletişim kompleksi" dir. Bir ürünün başarılı olup olmaması paketin ürünü satıp satamayacağına bağlıdır. Paketin şekli, kullanım uygunluğu, grafik, seçilen baskı rengi, baskı kalitesi, boya kalitesi, kullanılan malzemenin kalitesi, reklam işlevi ve başarıyı doğrudan etkiler.
Yukarıdaki tanımlar ve açıklamalarda bahsedildiği üzere ambalaj yüzyılımızın tanıtım ve reklam görevinin büyük bir kısmını omuzlamış ve koruma, taşıma, tanıtma gibi işlevleriyle de teknik ve estetik bir alan oluşturmuştur. Günümüzde bu kadar gerekli ve önemli bir yere sahip olan ambalajın geçmişten günümüze gelişimini inceleyeceğiz.
Ambalaj Tasarımının Tarihçesi
Bilimsel anlamda ambalajlama yeni bir kavram olmasına karşın, kökeni insanlığın tarihi kadar eskidir. İlkel insanın yemediği etleri ağaç yapraklarına sararak sakladığım, İçmediği suyu hayvan derilerine doldurduğu tahmin ediliyor.
İnsan oğlunun ilk kullandığı ambalajlarda biri vazo olmuştur. Tekniğin ilerlemesine rağmen vazonun mağara devrindeki karakterini muhafaza ettiğini görüyoruz. Diğer yandan tabiatın bizzat kendisinde de ambalajı görmek mümkündür. Meyveler ve zahirelerin kabukları bu konuda güzel birer örnektir.
Bir zamanlar mallar dökme olarak piyasaya sunuluyordu. Sonraları satış usulleri derin şekil değişmelerine uğradı. Un, şeker, tuz, yağ vs...gibi önemli yiyecek maddeleri, çuval veya varillerle perakendecilere teslim ediliyordu. Bu maddeler daha sonra basit külah, şişe İle civardaki müşterilere sunulmaktaydılar.
Yukarıda da bahsedildiği üzere uygarlaşma sürecinde, yapraklar ve hayvan derileri yerlerini giderek sepetlere, tahta fıçılara, şişelere en sonucunda metal ve plastik modern koruyucu ambalajlara bırakmıştır.
Ambalajın tarihçesine geri dönüldüğünde ilginç bir örneği de Mısır'da görüyoruz. Lord Cornovan ve Howard Carter isimli iki İngiliz arkeolog piramitler ve krallar vadisindeki araştırmalarındaki buldukları lahitler, mumyalar ve çeşitli eşyalarla hiyeroglifleri alfabe rahatlığı ile okumalarından sonra hem insanoğlunun 3000-4000 yıllık geçmişi, hem de akıl almaz bir ambalaj olayını gün ışığına çıkarmışlardır.
İki arkeolog gizli dehlizi bulup, Tutank-Amon'un sandukası île karşılaştıkları zaman ( 22 Kasım 1922) belgeleri okuyup değerlendirdiklerinde Firavunun miladdan 1340 yıl önce yaşadığını tespit ettiler. Yani firavun 3262 yıl ambalajı içinde muhafaza edilmiş ne kendisi zarar görmüş nede çevresine zarar vermiştir. Yukarıdaki örnekte ambalajın kapsamının ne denli geniş olduğunu görmekteyiz. Mumyalama işlemi fonksiyonları açısından da farklı bir ambalaj özelliği taşımaktadır. Ambalaj geçmişten günümüze bir çok alanda kullanılmış bir araç olma durumundadır. Ve insanlığın tarihinden günümüze gelişerek gelmiş ve çağımızda çok önemli bir konumdadır.
Ambalajın Tasarım Olarak Grafikteki Yeri
İçinde yaşadığımız çevrenin, bir bakışta algılayamayacağımız kadar çok ve birbirinden bağımsız gelişen nesnelerin toplamı olduğunu görmekteyiz. Bu nesnelerin çokluğu ve kendi aralarında değişen işlevsel ilişkileriyle bir araya gelmeleri bugünkü yapay çevremizin görüntüsünü biçimlendirmektedir. Böyle bir çevrenin, onu kullananların davranırlarını büyük ölçüde etkileyeceği bir gerçektir. Bu nedenle endüstri ürünlerinin tasarımı, bir bakıma kişinin davranışlarının bir tasarımı olmaktadır.
Bununla ilişkili olarak; Tüketici bir ürünü satın alırken o ürünün ambalajına başka bir deyişle ürünün ifadesine bakar. Ürün, kullanıcısının toplumsal konumunu sosyal ve politik dünya görüşünü, teknik anlayış ve yaklaşımlarım eğitim düzeyini ve kültürel bağlılıklarını görsel olarak iletmek zorundadır.
Günümüzde üretimini tamamlayan bir sektör olarak ambalaj, grafik ürünler içinde de önemli bîr yer tutmaktadır. Ekonominin dışa açılma çabalan oldukça yeni olan ülkemizde, pazarına yabancı ürünlerinde girmesiyle ambalaj hem fonksiyonel, hem estetik hem de teknik kaygılar taşıyan bir sektör olma yolundadır.
Artık ambalaj sadece teknik yönüyle değil, grafik tasarım olarak günümüz pazarında rekabet halinde önemli bir yer tutmaktadır. Ambalaj tasarım olarak grafikte yerini almıştır. Ancak yinede tasarım ve teknik yapı ikisi birlikte iyi bir planlamadan geçip sağlıklı bir şekilde piyasaya sunulmalıdır.
İyi bir ambalajlama çözümü, her zaman, yapısal ve görsel tasarımı, uyumlu bir bütünlük içerisinde bîr araya getirilmelidir. Bununla birlikte piyasada, promosyon açısından iyi bir tasarıma sahip bir çok ambalaj, hatalı yapısal tasarımları nedeniyle hemen bozulmakta, dolayısıyla da içindeki ürün açısından kötü bir imaj yaratmaktadır. Bunun tersine rastlamakta mümkündür. Gerek ürün gerekse ambalajı sağlam olmasına karşın görsel tasannu çekici olmayan bir ürüne, kimse ilgi göstermeyebilir.
Tüketici çoğu kere ürünü ambalajıyla birlikte değerlendirir. Ürünü koruyamayan tüketiciye yeterli bilgiyi aktaramayan bîr ambalajın başarısını tartışmak boşunadır. Bundan şu sonuç çıkıyor ki " bir ambalajı ürünü sattıran üründen sonraki en önemli etkendir."
