Ambalaj ürünlerin korunması, dayanıklılığın sağlanması, taşınması, tüketicinin dikkatini çekmesi için kullanılan ağaç, cam, metal, karton vb. materyallerden yapılan ürünün tamamlayıcısı olan ve aynı zamanda ürünün üretim alanında tüketiciye ulaşıncaya kadar geçtiği dağıtım zincirindeki olası hatalardan koruyan ürünü bir arada tutan içerdiği ürünle ilgili ürünleri taşıyan aktimum maliyetli şarjlar ve kaplardır. 

Ambalajlarda Aranan Özellikler ve Beklenen İşlevler 

Ambalajlama üretim ve dağıtımla olan yakın ilişkisi nedeniyle çeşitli üretim alt sektörüyle olduğu kadar işletmecilik, pazarlama ve ambalaj materyali üreten sanayi kollarını da ilgilendiren geniş kapsamlı bir konu haline gelmiştir. Bu bakımdan tarımsal üretim, gıda sanayi, imalat sanayi, işletmecilik, iç ve dış pazarlama, ulaştırma, depolama ve ambalaj materyali üretimi açısından ambalajdan beklenen fayda ve işlevler ve buna bağlı olarak ambalajın taşıyacağı özellikler birbirinden farklı olmaktadır. 

Ambalajdan beklenen işlevleri şöyle açıklayabiliriz:

  İçindeki malı koruma özelliği

a-      Mikrobiyolojik yönden koruma,

b-      Nem ve atmosferik etkiler yönünden koruma,

c-      Çarpma, ezilme gibi mekanik etkilerden koruma,

·         Depolamayı kolaylaştırma ile ilgili özellikler:

a-      Üst üste yığılabilme, 

b-      Depo içinde kolayca yer değiştirebilme,

c-      Ayırt edilebilmesinin kolay olması

Taşıma ile ilgili özellikler

a-       Mamulleri bir arada tutması,

b-  Taşıt aracına (Kara, Hava, Deniz yolu) kolaylıkla yüklenip boşaltılabilmesi,

c-       Emniyetli olması (Akma, dökülme, patlama, dağılma yönlerinden)

d-      Bir defa yada birden fazla kullanılabilmesi,

e-       Hafif olması,

Pazarlama ile ilgili özellikler:

a-      Satış sırasında göze çarpıcı ve tüketiciye cezbedici bir görünümde olması,

b-      Depolama sırasında ve satış yeri rafında az yer işgal etmesi,

c-     Tüketiciye içinde bulunulan mal hakkında fikir veren bir görünümde olması,

d-     Tüketiciye içinde bulunulan mal hakkında bilgi verici yazılar bulundurması,

e-     Yasal kurallarla kısıtlamalara uygun olması,

Tüketici açısından:

a-      Çekici bir görünümde olması,

b-      Kullanışlı ve açılır kapanır şekilde olması,

c-      Boşaldıktan sonra yeniden kullanılabilmesi,

d-      İçindeki mamul hakkında gerekli bilgileri bulundurması,

·        Çevre kirlenmesi açısından:

a-       Kullanıldıktan sonra atıldığında kimyasal ve biyolojik yönlerden çevre kirlenmesine neden olmaması,

b-      Büyük çöp yığınları meydana getirerek yok edilmesi için ilave bir masraf gerektirmemesi,

c-       Kimyasal yoldan parçalanarak veya yeniden aynı ambalaj metaryelinin yapımında kullanılarak değerlendirilebilmesi.

İhracatta Kullanılan Perakende (Tüketici) Ambalajların Seçimiyle İlgili Hususlar:

·       Ürünleriyle ilgili ihtiyaçlar:

Ürünün tat aroma, renk, biçim, kuruluk, nem gibi niteliklerinin korunması için gereken özel koruma ihtiyaçları.

Ürünün nem, ışık, sıcaklık, soğuk, hava, oksijen, korozyon ve diğer kimyasal reaksiyonlar, mikroorganizmalar, böcekler, kemiriciler, küflenme ve çalınmaya karşı korumak ile ilgili gereksinimler. 

Gerektiğinde, tüketici ambalajına daha iyi yapabilmesi için ürünün tasarım ve bileşiminde değişiklik yapılması imkanları. 

·      Dağıtımla ilgili ihtiyaçlar:

Rakiplerin hangi tipte tüketici ambalajlarını neden kullandıklarının incelenmesi.

Yakın gelecekte herhangi bir değişiklik olacağına dair belirtilen varsa bunların dikkate alınması. 

İthalatçı, toptancı ve perakendecilerin aşağıdaki konularla ilgili görüşlerinin belirlenmesi

Ambalaj tipleri

Kalite standartları

Ambalaj boyut ve içerikleri

Ambalajın açılması ve fiyatın yerleştirilmesi ile ilgili kolaylıklar

Görsel tasarımın genel özellikleri

İç pazarda kullanılan ambalajların ihracatta kullanılmaya uygunluk durumları

Aynı ihracat ambalajının bütün hedef pazarlarda kullanılabilecek durumda olup olmaması ve bu yönden gerekli değişikler.

·       Tüketici ihtiyaçları:

Ambalajda kullanılan ölçünün, içeriğin hacmi, porsiyon adedi, evde depolama olanakları vb. yönlerden uygunluk durumu

Ambalajın tüketici tarafından taşıma, açma, tekrar kapama, boşaltma, yeniden kullanma, boşaldıktan sonra atma yönlerinden kullanışlılık durumu 

Görsel tasarım hedef pazarlardaki tüketicilerin zevkine hitap etme durumu

Ambalaj üzerinde aşağıdaki bilgilerin yer alması

Menşe ülke 

İmalatçıların adı

Kullanma talimatı

Kalite 

Miktar 

Bileşim

Renk, model, boyut

Son kullanma tarihi

İmalatçı garantisi vb.

Görsel tasarımla ve etiketlemeyle ilgili hedef pazarlardaki standart, yasa ve yönetmeliklerin gözden geçirilmesi

 Ambalaj üzerindeki bilgilerin açık seçik ve kolay anlaşılır bir şekilde basılmış olması.

·        İhracatta Kullanılan Tüketici Ambalaj Tipleri:

Aşağıda sıralanan çeşitli ulaşım ambalajı tiplerinin kullanılması ile ilgili alternatifler gözden geçirilmelidir.

Metal ve kompozit kutular

Aerosoller

Cam şişe ve kavanozlar 

Plastik şişeler diğer sert plastik kaplar

Sıcaklık uygulayarak şekil verilmiş kaplar (termofon )

Gerilebilen plastikler 

Bükülebilen ambalaj malzemeleri (folyolar, filmler, kağıt vb.) ve bunlardan yapılan sargı poşet ve torbalar

Kartonlar

Özel ambalajlar,hediye ambalajları vb. gibi

Yukarıda sıralanan ambalaj malzemelerinin seçimi sırasın ,

Ülke içinde sağlanmaları ile ilgili olanaklar

Bunların muhtemel ikame maddeleri ve ihracatla işte ilgili ihtiyaçlara cevap verme imkanları

Halen kullanılmakta olan malzemelerin kalite ve yapısal tasarımlarının islah edilme olanakları

Ambalajın firma tarafından yapılması veya satın alınması konusunun çözümlenmesi

İthalat kısıtlamaları konusunda devletçe tanınacak kolaylıklar

Ülke içinde veya ihraç pazarında kontratla ambalajlama hizmetinin kullanılabilme imkanlarının incelenmesi

Ambalajlamada mekanizasyonun maliyette meydana gelecek muhtemel düşüşler ve hedef pazar şartlarına uygun kalite,miktar ve standartların sağlanması yönlerinden inceleme. 

İhracatta Kullanılacak Tüketici Ambalajlarının Görsel Tasarımı 

Tüketici ambalajlarının görsel tasarımında 4 ana unsur şunlardır:

·         Ambalaj üzerine konan şekil ve resimler

·         Renk

·         Biçim

·         Marka ve etiket

·         Ambalaj üzerine konan şekil ve resimler

Resimler,ürünün kendisini değil,ürünün kullanılmasından doğacak sonucu gösterecek nitelikte olmalıdır.

Konuyla ilgili yasa ve yönetmelikler dikkate alınmalıdır.

Resimlemede hedef pazarların zevkleri ve çevre şartları göz önüne alınmalıdır. 

Bununla birlikte ihracatçının kendine özgü nitelikleri de ortaya koymalıdır. 

Toplum ahlak anlayışına aykırı resimlerden kaçınılmalıdır. 

Ambalaj üzerinde yer alan resimlerin reklam amacıyla da kullanılacak nitelikte olması sağlanmalıdır.

Renk : Renk konusunda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. 
Çeşitli pazarların renk konusundaki tercihleri

Çeşitli pazarlarda,kaçınılması gereken renkler

Moda renkler

Ürün tipiyle renk arasında uyum

Tüketici tipiyle renk arasında uyum

Bütünlük ,simgeleştirme,göze hoş görünme,yazıların kolay okunabilmesi,büyüklük gibi yönlerden renkle sağlanabilecek avantajlar 

Biçim : Biçim konusunda dikkat edilecek hususlar şunlardır. 

Marka imajını alarak biçim

Biçimin simgeleştirilmesi

Biçimin kullanışlılığı

Biçimin büyüklüğe etkisi

Hedef pazarlardaki zorunlu ve zorunlu olmayan büyüklük standartları.

Marka ve etiket : 

Ambalaj üzerinde yer alacak yazıların yerleştirilme ve seçilmelerinde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır.

Yazıların görünebilirliği,okunaklığı ve dikkat çekicilikleri yönünden büyüklük,şekil ve renkleri

Hedef pazarlarda haksız rekabeti ve aldatıcı etiketlemeyi önlemek üzere hazırlanan yasa ve yönetmelikler

Değişik pazarlarda ambalaj üzerine yazılan yazılarda kullanılan dil ve alfabeler

Ürünün kullanılması ve tarifelerle ilgili açıklayıcı resimler 

Hedef pazar koşullarına ve paketin genel görünüşüne uygun marka ve amblem.

İhracat Ambalajı Planlamasında Yapılacak İşlemler

Firma içinde ihracat politikasının belirlenmesi, 

Dalgalı iç talebe rağmen ihracat kapasitesinin saptanması

Hedef pazarların taleplerini karşılamak üzere yapılması gereken ürün adaptasyonu

Uzun dönemde fiyat ve maliyet politikasının saptanması 

Seçilen pazarları kişisel olarak ziyaret, 

Bu pazarlarda yerel üretim ve yabancı rakiplerin kullandıkları ambalaj örneklerinin toplanması

Acente ve önemli alıcılarla görüşme

Ambalajlama ile ilgili kararları etkileyebilecek pazar bilgilerinin toplanması

Aşağıdaki bilgilerin sağlanması, 

Hedef pazarlardaki ambalajlamayla ilgili yasa ve yönetmelikler

Zorunlu ve ticari standartlar

Ambalaj üzerindeki yazılarda kullanılacak dil

Gerekli evrak

Planlanan ürün ve marka adının uygunluğu

Ambalaj planlamasının bu aşamasında gereken ;Kararları, 

Temel planlama politikası

Ambalaj kalitede standartları,ambalaj makineleri vb. gibi teknik konular

Marka ve yazılar

Firmaca üretim veya satın alma

Ambalaj planlama programının mali bütçesinin hazırlanması; 

Üretim ile ilgili teknik konuların maliyeti

Reklam fonksiyonuyla ilgili görsel tasarım maliyeti

Ambalaj planlama programının bu aşamasında yapılacak işler;
 
Uygulanacak durumda ise ürün adaptasyonu işlemine başlanması

Marka patenti için gerekli yasal işlemler

Programın zamanlamasının yapılması

Programın hedef ve politikalarıyla ilgili ayrıntılı brifing taslağının hazırlanması

Ambalaj tasarımcısı ile anlaşma yapılması

Konunun izlenmesi ve gerektiğinde programda değişiklikler yapılması